Autorka tekstu: Magdalena Dunaj
Treść tekstu w PJM:
Treść tekstu w języku polskim:
Powszechnie powtarzana prawda mówi o tym, że aby zostać tłumaczem, trzeba biegle znać przynajmniej dwa języki.
Co to znaczy biegła znajomość języka? Według Europejskiego Systemu Kształcenia Językowego poziomem biegłości jest poziom C2.
Przedstawiona poniżej tabela zawiera zdania służące samoocenie biegłości językowej dla tego poziomu.
| C2 | |
| Odbiór | Nie mam żadnych trudności ze zrozumieniem jakiejkolwiek wypowiedzi miganej – odbieranej „na żywo” czy odbieranej za pośrednictwem mediów – nawet przy szybkim tempie migania rodzimego użytkownika języka, pod warunkiem jednak, iż mam trochę czasu, by przyzwyczaić się do nowego akcentu. |
| Porozumiewanie się | Potrafię bez żadnego wysiłku brać udział w każdej rozmowie czy dyskusji. Dobrze znam i odpowiednio stosuję wyrażenia idiomatyczne i potoczne. Wyrażam się płynnie, subtelnie różnicując odcienie znaczeń. Jeśli nawet miewam pewne problemy z wyrażeniem czegoś, potrafię tak przeformułowywać swoje wypowiedzi, że rozmówcy są właściwie nieświadomi moich braków. |
| Samodzielne wypowiadanie
się |
Potrafię przedstawić płynny, klarowny wywód lub opis sformułowany w stylu właściwym dla danego kontekstu w sposób logiczny i skuteczny, ułatwiając odbiorcy odnotowanie i zapamiętanie najważniejszych kwestii. |
Tab. 1: Test samooceny opracowany na podstawie Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego
Warto zwrócić uwagę na wyróżnione słowa. Poziom C2 oznacza rozumienie i wypowiadanie się bez ograniczeń. Trzeba przy tym pamiętać, że samoocena musi pokrywać się z oceną zewnętrzną dokonaną przez rodzimego użytkownika języka, odpowiednio przygotowanego lektora polskiego języka migowego. Obecnie w Polsce oferowane są kursy do poziomu B2. Nie ma zatem możliwości zdobycia biegłości językowej w polskim języku migowym w oparciu o naukę na kursach językowych lub na kierunku filologia polskiego języka migowego. Biegłość językowa na poziomie C2 jest obecnie możliwa do osiągnięcia w praktyce językowej pod warunkiem, że nasi rozmówcy będą zwracali uwagę na nasz sposób migania i będą korygowali nasze błędy.
Jednak dla zawodu tłumacza kompetencja językowa w zakresie języka wyjściowego i docelowego to zaledwie jedna z potrzebnych kompetencji. Do sprawnego tłumaczenia potrzeba jeszcze kompetencji interkulturowej oraz kompetencji komunikacyjnej. Co to oznacza w praktyce?
Istotą pracy tłumacza jest kognitywna („w głowie”) rekonstrukcja tekstu wyjściowego i przetworzenie, przeprofilowanie i przystosowanie tego tekstu do tego, żeby zafunkcjonował on skutecznie w języku i kulturze docelowej oraz w danym obszarze dyskursywnym. Innymi słowy tłumacz nie tylko dokonuje tłumaczenia słowa, zdania czy tekstu. W pierwszej kolejności tłumacz dokonuje interpretacji tekstu wyjściowego. Co to za tekst, o co w nim chodzi, kto jest nadawcą, a kto adresatem, w jaki szerszy kontekst wpisuje się ten tekst? Następnie tłumacz musi podjąć szereg decyzji strategicznych, które mają wpływ na to, jakie konkretne techniki tłumaczeniowe zostaną zastosowane. Adaptacja? Tłumaczenie słowo w słowo? Transferacja? Ekwiwalent kulturowy? Ekwiwalent funkcjonalny? Neutralizacja? Tłumaczenie opisowe? Parafraza? Dublet tłumaczeniowy?
Tłumaczenie jest skomplikowanym procesem poznawczym, bez względu jakich języków dotyczy. Jeżeli jeszcze dołożymy do tego, jak w przypadku polskiego języka migowego, trudną sytuację społeczną osób posługujących się tym językiem, to tłumaczenie staje się działaniem podlegającym ocenie moralnej. Wbrew etyce jest zatem podejmowanie się tłumaczenia, które przekracza nasz zakres wiedzy albo sprawności językowych i/lub tłumaczeniowych. Jeżeli moja wiedza ogólna lub specjalistyczna jest niewystarczająca do pełnego zrozumienia tekstu wyjściowego, to jak mogę podejmować się jego tłumaczenia?
Podsumowując, wiedza i umiejętności niezbędne do profesjonalnego wykonywania pracy tłumacza obejmują biegłą znajomość przynajmniej dwóch języków, wiedzę ogólną i specjalistyczną w zakresie tematów, których dotyczy tłumaczenie, a także kompetencje interkulturowe i komunikacyjne. Ponieważ tłumacz zwykły nie jest w Polsce zawodem regulowanym, najlepszym sposobem doskonalenia warsztatu pracy jest praktyka zawodowa, szkolenia i przynależność do organizacji zrzeszających tłumaczy.
I pokora. Dobry, profesjonalny tłumacz uczy się przez całe życie.
Powyższe zdanie ma dwa znaczenia. Po pierwsze wiąże się z opisywanym już wcześniej obowiązkiem stałego rozwijania własnych kompetencji językowych i tłumaczeniowych. Po drugie mieści w sobie postulat kulturowy. Bez stałego kontaktu z językiem migowym umiejętność posługiwania się nim będzie malała. Innymi słowy, tłumacze powinni zdawać sobie sprawę z ryzyka jakie niesie ze sobą brak codziennego, systematycznego kontaktu ze środowiskiem osób migających.
Nie ma innego sposobu na utrzymanie znajomości języka migowego niż rozmawianie w tym języku.
Tekst napisany w ramach współpracy dzięki zrealizowanemu dofinansowaniu ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych otrzymanego za pośrednictwem Województwa Mazowieckiego. Więcej o projekcie w naszej zakładce “Nasze projekty”.
