Autor tekstu: dr hab. Paweł Rutkowski, prof. ucz.
Treść tekstu w PJM:
Treść tekstu w języku polskim:
Pracownia Lingwistyki Migowej realizowała w ostatniej dekadzie wiele projektów, których istotną częścią było tłumaczenie tekstu polskiego na polski język migowy (PJM). Warto w tym kontekście w szczególności wspomnieć o całej serii materiałów edukacyjnych tworzonych na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej (obecnie Ministerstwa Edukacji i Nauki), w skład której weszły multimedialne adaptacje podręczników szkolnych przeznaczone dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (w tym głuchych i słabosłyszących). Każda z tych adaptacji miała formę programu komputerowego dającego uczniowi dostęp do obszernego zestawu plików wideo z tłumaczeniami migowymi wszystkich tekstów oryginalnego podręcznika. Materiały te pozwalają nie tylko wspomóc nauczyciela, który chce w swojej praktyce dydaktycznej korzystać z PJM, lecz także stanowią model do naśladowania, o ile chodzi o rozwijanie kompetencji w zakresie komunikacji wizualno-przestrzennej przez migające dzieci. Podręczniki przetłumaczone przez doświadczonych tłumaczy są świetnym narzędziem do poszerzania zasobu słownictwa i poznawania terminologii w PJM, a w efekcie także do lepszego zrozumienia polszczyzny. Co istotne, projektów takich jak opisany powyżej nie da się zrealizować bez udziału głuchych tłumaczy.
Z doświadczeń zespołu Pracowni Lingwistyki Migowej w ostatnich latach wynika jasno, że migowe tłumaczenia tekstów pisanych powinny być zawsze zlecane osobom głuchym. Ich tłumaczenia są zazwyczaj oceniane przez migających odbiorców jako o wiele klarowniejsze, bardziej komunikatywne i plastyczniejsze niż tłumaczenia tych samych tekstów opracowane przez osoby słyszące. Z przeprowadzonego w ramach prac naukowych naszego zespołu badania empirycznego wynika, że nawet na podstawie bardzo krótkiego tekstu migowego (ograniczonego do jednego zdania) głuchy odbiorca jest w stanie rozpoznać z dużą dokładnością, czy osoba migająca, której nie zna, jest słysząca (co potwierdza metodami naukowymi intuicję wielu Głuchych, iż słyszący migają z „akcentem” – wyniki tego badania zostaną opublikowane w 2022 r.).
Jeśli tłumaczony tekst ma przekazywać informacje w sposób dokładny i precyzyjny, szczególnie jeśli są to informacje, w których istotny może być każdy detal (np. teksty prawne lub medyczne), w zasadzie tylko udział głuchych osób w opracowaniu tłumaczenia daje gwarancję powodzenia. Oczywiście samo bycie osobą głuchą nie oznacza bycia dobrym tłumaczem PJM. Kompetencji tłumaczeniowych nabywa się latami i są one efektem praktyki, szkolenia, stałego rozwijania technik translatorycznych. Profesjonalny głuchy tłumacz musi także bardzo dobrze rozumieć tekst polski. Wówczas jest w stanie w pełni przetłumaczyć niuanse tekstu wyjściowego – oczyścić przekaz oraz użyć odpowiednich znaków, w tym znaków osadzonych w kulturze Głuchych np. idiomów. Jak zauważa wielu Głuchych, takie tłumaczenie owocuje nie tylko zrozumieniem, ale swoistą przyjemnością w odbiorze (płynącą z płynności i naturalności przekazu). Wielu słyszących tłumaczy PJM nie jest na co dzień zanurzonych w komunikacji wizualno-przestrzennej w takim stopniu jak głusi użytkownicy tego języka.
Oczywiście profesjonalne podejście do wykonywanego tłumaczenia i szczególne kompetencje osób głuchych muszą znajdować odzwierciedlenie w wynagrodzeniach. Dobra i pewna usługa nie może być tania, a zatem klient potrzebujący wiernego tłumaczenia nie powinien kierować się kryterium cenowym. Koszt tłumaczenia to nie tylko samo wynagrodzenie osoby migającej, lecz także wynagrodzenie operatora kamery i montażysty, opłata za wynajem studia nagraniowego oraz – o czym warto pamiętać – opłata za dokonanie korekty tekstu migowego (o ile konieczność korekty nie dziwi nikogo w wypadku tekstów pisanych, o tyle w odniesieniu do tekstu w PJM wielu słyszących zapomina, że nawet najlepszym tłumaczom mogą się zdarzyć w trakcie nagrania błędy i pomyłki). Warto pamiętać, że korekty nie da się w wypadku materiału wideo wprowadzić jednym kliknięciem lub naciśnięciem kilku klawiszy (jak ma to miejsce przy poprawianiu tekstu pisanego). Korygowanie nagrania wizualnego wymaga skomplikowanego montażu lub nagrania całej sekwencji wideo od nowa.
W kontekście powyższych uwag portal tlumaczemigowi.pl wydaje się ważnym i potrzebnym uzupełnieniem polskiego rynku tłumaczeń w PJM. Daje on narzędzia umożliwiające przekazywanie feedbacku oraz zapoznawanie się z przykładami tłumaczeń i doświadczeniami poszczególnych tłumaczy, a w dalszej perspektywie pozwoli na sprawdzanie opinii o tłumaczeniach wykonanych przez daną osobę. Na portalu znajdują się profile głuchych tłumaczy, którzy mają bardzo bogate doświadczenie w przekładzie, w tym osób, z którymi współpracowała Pracownia Lingwistyki Migowej, a zatem mogę z przekonaniem polecić korzystanie z tego – wciąż rozwijającego się – narzędzia. Osoby, które je tworzą, to Głusi, którym bardzo zależy na jak najwyższej jakości świadczonych dla ich społeczności usług.
Tekst napisany w ramach współpracy dzięki zrealizowanemu dofinansowaniu ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych otrzymanego za pośrednictwem Województwa Mazowieckiego. Więcej o projekcie w naszej zakładce “Nasze projekty”.
